ක්‍රිකට් පන්දුවේ දෝලනයේ විද්‍යාත්මක පසුබිම...

                                                   ක්‍රිකට් පන්දුවේ දෝලනය යනු එක්තරා අන්දමක සුවිශේෂී කලාවකි.එය මනා පුහුණවකින් හා සංයමයකින් වේග පන්දු යවන්නෙක්ට අත්කර ගත හැකි කුසලතාවකි.ක්‍රීඩාංගණයට ඉහලින් වළාකුළු පිරුණු අහසක් පැවතීම ,මනාලෙස තණකොල විසිරුනු තණතීරුවක් තරගය සඳහා  සපයා තිබීම එම තරගය වේග පන්දුයවන්නට වාසි සහගත එකක් වන බව ක්‍රිකට් ක්‍රීඩාවට ලැදි ඕනෑම කෙනෙක් දන්නා කරුණකි.නමුත් ක්‍රිකට් පන්දුවේ දෝලනය තරගය තුල සිදුකරන භූමිකාවේ විද්‍යාත්මක පසුබිම ඔබ දැන සිටියාද..?.පන්දුව හොඳින් ඉපිලී එන තණතීරුවක පිතිකරුවාට තර්ජනාත්මක ලෙස පන්දු යැවීම ඕනෑම දක්ෂ වේග පන්දුයවන්නකුට සිදුකල හැක.නමුත් එසේ නොවන,පන්දුව එතරම් ඉපිලී නොඑන මන්දගාමී තණතීරුවක එය එලෙසම කිරීම පහසු නොවේ.ක්‍රිකට් පන්දුවේ දෝලනයේ වැදගත්කම ඉස්මතු වන්නේ එවිටයි.දෝලනය හොඳින් සිදුකල හැකි වේග පන්දු යවන්නාට තණතීරුව මන්දගාමීද ,හොඳින් පන්දුව ඉපිලෙනවාද යන්න එතරම් ප්‍රශ්නයක් නොවේ.

1 රූපය : වේග පන්දු යවන්නකු පන්දුව ග්‍රහණය කලයුතු මූලික ආකාරය

ක්‍රිකට් පන්දුවක සාකච්ඡා කල හැකි දෝලන ආකාර විධි 3ක් ඇත.එනම් පිටත දෝලනය (Out Swing),ඇතුල් දෝලනය (In Swing) සහ ප්‍රති දෝලනය (Reverse Swing) යන ත්‍රිත්වයයි.මෙහිදී මෙම එක් එක දෝලනයන් සිදුවන ආකාරය පිළිබඳ වෙන වෙනම සාකච්ඡා කිරීම යෝග්‍ය වේ.සියළුම දෝලන ආකාර දකුණත් පන්දු යවන්නකුට සාපේක්ෂව පහත සාකච්ඡා කෙරේ.පන්දු යැවීමේ සීමාවට දිවවිත් පන්දුව මුදා හැරීමේදී සීමයේ දිශානතිය වෙනස් නොවන සේ සීමය මත වූ ඇඟිලි දෙක සීමය දිගේ පසුපසට ලිස්සවමින් පන්දුවට පසු පසට කරකැවෙන (Backspin) පරිදි පන්දුව ඉදිරියට මුදා හල යුතුය.එවිට දෙවන රූපයේ පරිදි අක්ෂය වටා පන්දුවේ භ්‍රමණය හේතුවෙන් පන්දුවේ සීමය මනා ලෙස ගුවනේ ගමන් කරන කාලය පුරා සිරස්ව ඉදිරියට යනු ඇත.එලෙස තබා ගැනීමෙන් පන්දුවේ සීමය දෙපස ගෝලාකාර ලෙදර් පෘෂ්ඨ අක්ෂය වටා භ්‍රමණය වෙමින් වාත ධාරා හා ගැටෙමින් ඉදිරියට යයි.
 

2 රූපය

පිටත  දෝලනය (Out Swing)

                                          ඉහත පලමු රූපයේ ඇති මූලික ග්‍රහණය තරමක් වෙනසකට භාජනය කරමින් පන්දුවේ සීමය (Seam) පලමු හෝ දෙවන ස්ලිප් ක්‍රීඩකයන් (Slip fielders) දෙසට එල්ල වන පරිදි තබා ගනී .කුමන දෝලනයක්  සඳහා වුවද පන්දුවේ එක් පැත්තක් තරගය පුරාම  දිළිසෙන පෘෂ්ඨයක් වශයෙන් තබාගැනීම අනිවාර්ය වේ.පන්දු රකින කණ්ඩායම එම ඉනිම පුරා පන්දුවේ එක් පසක් පමණක් අතුල්ලමින් අනෙක් පසට සාපේක්ෂව දිළිසීම තබා ගනිමින් වේග පන්දු යවන්නාට සහය වන්නේ එනිසාය.

3 රූපය : පන්දුව ඉහළින් බැලූවිට

පිටත දෝලනය සඳහා දිළිසෙන ගෝලාකාර පෘෂ්ඨය දකුණත් පිතිකරුවා දෙසට එල්ල වී තිබිය යුතුය.පන්දුව ගුවනේ  ගමන් කරන විට දිළිසෙන පෘෂ්ඨය හා ගැටෙන වාතධාරාව කිසිදු බාධාවකින් තොරව එමපස පිටත මායිම ඔස්සේ හොඳින් ගමන් කර පන්දුව හැර ඉක්මනින් යයි.නමුත් අනෙක් පස  වාතධාරා ගැටීමට ප්‍රථම පන්දුවේ සීමය හා ගැටී ආකූල තත්වයට පත්වේ.එසේ ආකූල වූ වාතධාරා රළු පෘෂ්ඨයේ පිටත මායිම ඔස්සේ ගමන් කිරීමේදී තවත් හොඳින් එම පෘෂ්ඨය හා එකට බැඳී ගමන් කරයි.එමනිසා ආකූල වූ වාතධාරා එම පෘෂ්ඨය අතහැර යන්නේ කලින් දිළිසෙන පෘෂ්ඨයේ  වූවාට වඩා ප්‍රමාදවයි.පන්දුවේ දෙපස වාතධාරවන්හී සිදුවන මෙම විෂමතාවයන් හේතුකොට ගෙන පන්දුවේ සීමය දිගේ වන්නට ඉදිරියට බලයක් ක්‍රියාකරයි.පන්දු යවන්නා පන්දුව පිතිකරුවා දෙසට එල්ල කිරීමේදී පන්දුවට බලය යොදන්නේ ඉදිරියටය.එමනිසා මෙම බල දෙකෙහි සම්ප්‍රයුක්තය හේතුකොට පන්දුව සීමය එල්ල වී ඇති දිශානතියට දකුණත් පිතිකරුවට සාපේක්ශව වක්‍රාකාර පථයකින් පිතිකරුවාගෙන් ඉවතට ගුවනේ දෝලනය වෙයි.එනම් පන්දුව පතිත කලයුතු තැන දක්වා එය පිටත දෝලනයක් පෙන්නුම් කරයි.

ඇතුල් දෝලනය (In Swing)

                                        පන්දුවේ ඇතුල් දෝලනය සඳහා ඉහත පිටත දෝලන සඳහා සාකච්ඡා කල සියළු කරුණු වල සම්පූර්ණ විලෝම ක්‍රියාවලිය සිදුවේ.විශේෂයෙන් සඳහන් කලයුතු දෙයකට වන්නේ මෙහිදී පන්දුවේ සීමය ආසන්න වශයෙන් පන්දුව මුදාහරීමේදී Fine leg ක්‍රීඩකයා පන්දු රකින දිශාවට වන්න තබාගත යුතුය යන්න පමණි.

4 රූපය : දකුණත් පිතිකරුවෙක්ට සාපේක්ෂව පිටත හා ඇතුල් දෝලනයන්  සහ ඒ සඳහා සීමයේ දිශානති ඉහළින් බැලූ විට

ප්‍රති දෝලනය (Reverse Swing) 

                                       ක්‍රිකට් පන්දුවේ ප්‍රතිදෝලනය කරළියට පැමිණෙන්නේ පකිස්තානුවන් සමඟිනි.මෙම දෝලනය ප්‍රථම වරට සිදුකර ඇති බවට වාර්ථාවන්නේ පකිස්තානු හිටපු වේග පන්දු යවන්නකු වන සර්ෆ්‍රාස් නවාස් (Sarfraz Nawaz) ය.නමුත් මෙය ප්‍රථම වරට වැඩි වශයෙන් ක්‍රියාකාරී ආයුධයක් බවට භාවිතකලේ පකිස්තානු පිලේ හිටපු නායකයකු මෙන්ම දක්ශ පන්දුයවන්නකු වූ ඉම්රාන් ඛාන් (Imran Khan) ය.පසුව 90 දශකයේදී මෙම දෝලන ප්‍රභේදය අති විශිෂ්ඨ අයුරින් වකාර් වසීම් යුගලය භාවිත කලහ (මොවුන් දෙදෙනා ක්‍රිකට් විචාරකයින් Two W's ලෙස හැදින්වීය).

5 රූපය : Sarfraz Nawaz , Imran Khan ,Wasim Akram ,Waqar Younis

වර්ථමානයේ ඕනෑම හොඳ වේගපන්දු යවන්නකු පන්දුවේ ප්‍රතිදෝලනය පිතිකරුවාගේ පන්දුවට පහරදීම අසීරු කිරීමට යොදාගනී.ඉනිම පුරා කාලයත් සමඟ පන්දුව පරණ වීමෙන් පසු මෙම දෝලනය ලබාගත හැක.මෙහිදී සිදුවන්නේ පිටත හා ඇතුල් දෝලන වලදී මෙන් නොව දිළිසෙන පෘෂ්ඨය තිබෙන දිශාවට පන්දුව දෝලනය වීමයි.එනම් පන්දු ඕවර 30ක් පමණ  ගතවීමේදී පන්දුවේ දෙපසම රළු තත්වයට පත්වේ.දිළිසුම තබා ගැනීමට උත්සාහකරන පෘෂ්ඨයද ඉනිමේ මුල් භාගයට සාපේක්ශව රළු භාවයට පත්වේ.

6 රූපය : පන්දුව ඉහළින් බැලූවිට

පන්දුව ගුවනේ ගමන් කිරීමේදී දෙපස හරහාම ගමන් කරන වාතධාරා ආකූල තත්වයට පත්වේ.ඉහත සඳහන් කල පරිදි පිටත දෝලනය සඳහා  මෙන පන්දුව ග්‍රහණය කර එල්ල කොට තිබුනේ නම් දිළිසෙන පෘෂ්ඨය රළුවී ඇති නිසා වාතධාරා එමපස පිටත මායිමේ පන්දුව හා බැඳී ගමන් කිරීම හේතුවෙන් ප්‍රමාද වී පන්දුව හැරයයි.අනෙක් පසද රළු පෘෂ්ඨයක් ලෙස පැවති අතර පන්දුව තවත් පරණ වීමෙන් තවත් රළුවී ඇත.තවද පන්දුවේ සීමය මඟින් එම පෘෂ්ඨය හරහා ගමන් කරන ආකූල වාතධාරාව තව තවත් ඝණ බවට පත්වීම නිසා එම ගන වාතධාරාව එම පෘෂ්ඨය කලින් හැරයයි.එනම් වාතධාරා වල විෂමතාවය නිසා පන්දුවට ඇතිවන බලය පන්දුවේ සීමය හරහා ඉදිරියට ක්‍රියකරයි.පන්දු යවන්නා පන්දුවට බලය යොදන්නේ ඉදිරියටය.එම නිසා පන්දුව මත බල දෙකෙහි සම්ප්‍රයුක්තය පිතිකරුවා තුලට වන දිශානතිය ඔස්සේ ක්‍රියාකරයි. පන්දුයවන්නා පන්දුව එල්ල කල ග්‍රහණය පිටත දෝලනයක් ලෙස වුවද ගුවනේදී පන්දුව භාජනය වන්නේ ඇතුල් දෝලනය වන පන්දුවක ක්‍රියාවලියකටය.එමනිසා පිතිකරුවා පන්දුවේ  සීමය එල්ල වී තිබෙන දිශානතිය සලකා පහරදීමට යැමෙන් මංමුලාවට පත්වේ.එනම් පිතිකරුවා තමාගෙන් එලියට ගමන් කරනවා යයි සිතන පන්දුව තමන් දෙසට පැමිණෙයි.මෙහි විලෝමයද එසේමය.පන්දුවේ සීමය ඇතුල් දෝලනයක් සඳහා සකසා තිබුනද පන්දුව පිටත දෝලනයක්  පෙන්නුම් කරයි.

නමුත් මෙම පන්දු යන්නාට වාසි ගෙන එන ප්‍රති දෝලනය ලබාගැනීමට පන්දුව ස්වභාවිකව පරණ වීමට පෙර පන්දුව නියපොතු වලින් පළුදු කිරීමේ වංචාකාරී අවස්ථා කිහිපයක් ඉතිහාසය තුල සිදුවී ඇත.කෙසේ හෝ වර්ථමානයේ එක්දින තරග සඳහා නව පන්දු දෙකක් භාවිත කිරීමේ නීතියත් සමඟ මෙම සිත් ඇඳගන්නා සුළු ප්‍රති දෝලන සංසිද්ධිය තරමක් තර්ජනයට ලක්වී ඇත.පන්දුව ප්‍රතිදෝලනය වීමට තරම් පරණ වීමට ප්‍රථම දෙවැනි නව පන්දුව ලබාදීම ඊට හේතුවයි.නමුත් ටෙස්ට් තරග වලදී තවමත් පන්දුව පරණ වීමත් සමඟ මෙම ප්‍රති දෝලනය පන්දුයවන්නන් භාවිත කරනු දැකගත හැක.